Gelukkig nieuwjaar! Ook op Samoa!

Op het moment dat ik dit stukje schrijf, is het in Nederland nog 2013, maar in een ander deel van de wereld is het nieuwe jaar al begonnen. Het nieuwe jaar 2014 werd namelijk afgetrapt op Samoa. Op het kleine Kiritimati (Kersteiland) en op Samoa was het als eerste nieuwjaar. Op de eilanden in de Grote Oceaan is het precies dertien uur later dan in Nederland, waardoor het er al om 11.00 uur (onze tijd) 2014 werd.  De eilandengroep was lange tijd het land waar het laatste Nieuwjaar werd gevierd, namelijk om 12.00 uur Nederlandse tijd. Samoa besloot echter om per 29 december 2011 over te stappen van de oostelijke naar de westelijke kant van de datumgrens. Dit betekent dat er een dag werd overgeslagen: 30 december kwam dat jaar op Samoa niet voor, want na 29 december 2011 volgde direct 31 december 2011. Deze wijziging vergemakkelijkte het zakendoen met de voornaamste handelspartners Australië en Nieuw-Zeeland, die beide al aan de andere kant van de datumgrens liggen.
Weinig bekend is dat er een Nederlands tintje aan Samoa zit. Op de eilandengroep is veel aandacht voor Nederland, of liever gezegd voor de Nederlandse ontdekkingsreiziger Jacob Roggeveen (1659-1729). Dat is niet zo gek, want naast Paaseiland heeft Roggeveen namelijk een groot aantal eilanden uit de Samoa-archipel ontdekt. Roggeveen, die in 1721 was uitgezonden om het onbekende Zuidland te vinden en daarbij toevallig op Paaseiland stuitte, was in 1722 de eerste Europeaan die Samoa bezocht.
Terwijl Roggeveen als ontdekkingsreiziger in zijn eigen land niet erg bekend is, is hij in het buitenland echter een van de bekendste. Over Paaseiland zijn hele bibliotheken volgeschreven en in bijna ieder artikel of boek komt de naam Roggeveen wel voor.

Op Samoa zijn ze Roggeveen niet vergeten en zijn er zelfs postzegels en zilveren dollars over zijn expeditie uitgegeven. In 1992 werd een munt van tien dollar als herdenkingspenning uitgegeven waarop de schepen Arend, Thienhoven en Afrikaansche Galey van Roggeveens vloot zijn afgebeeld.

In Nederland is er echter niet veel dat herinnert aan Roggeveen en zijn reis. In zijn geboorteplaats Middelburg hangt een plaquette aan het huis in de Noordstraat waar hij enige tijd woonde, en zijn de muren en de vloeren van het Zeeuws Archief versierd met teksten uit de reisverslagen van Roggeveen. Op de buitenmuur van het archief is de beschrijving te lezen van de ontmoeting tussen de eerste Westerling met een Paaseilander.

 

In 2012 verscheen bij uitgever Balans het boek Naar het aards paradijs. Het rusteloze leven van Jacob Roggeveen, ontdekker van Paaseiland (1659-1729), geschreven door Roelof van Gelder, waarin de expeditie wordt beschreven. Maar dat boek kennen ze op Samoa waarschijnlijk niet.

Nummer 39 met rijst?

Net als de storm van deze week is de commotie rond de ‘grap’ van onze nationale knuffelhomo Gordon weer enigszins geluwd. Er is de afgelopen tijd al veel over gezegd en geschreven en dat zal ik niet allemaal herhalen, maar wat ik nog nergens las is dat de Chinese eetcultuur kennelijk zodanig diep in de Nederlandse samenleving geworteld is dat iedereen begrijpt wat er wordt bedoeld als iemand het over 'nummer 39 met rijst' heeft.
Ruim honderd jaar geleden kwamen de eerste Chinezen naar Nederland. Door hun werk op de schepen als stoker, wasknecht of kolentremmer zwierven ze uit over alle windstreken. In 1911 vestigden de eerste Chinezen zich in Nederland: op Katendrecht. Zij brachten niet alleen zichzelf mee, maar ook hun gewoontes, gebruiken en cultuur. Ook hun eetcultuur dus. Katendrecht was rond 1920 dé uitgaanswijk van Rotterdam en 'the place to be'.Vele nationaliteiten kwamen hier samen. Met name door de scheepvaart. Amerikanen, Duitsers, Noren en dus ook Chinezen. Het allereerste Chinese restaurant in Nederland zat beginjaren ’20 op Katendrecht: Tsjang Kam Soi.

 

Door de economische crisis van 1929 daalde de Nederlandse handel met een derde en kwamen veel schepen stil te liggen. Door de overgang van stoom naar motor werden steeds meer stokers overbodig. De Chinese zeelieden raakten daardoor massaal werkloos. Enkele van hen begonnen met de verkoop van zelfgebakken pindakoekjes. Dit werd een zodanig succes, dat de handel zich snel uitbreidde over Rotterdam en vandaar verder naar andere Nederlandse steden.

 

 

Bij de verkoop placht de verkoper te roepen 'pinda, pinda, lekka, lekka!' waaruit de naam pinda-Chinees is ontstaan.

De Chinese eetcultuur, maar daarmee ook de beledigingen naar Chinezen toe, hebben we voor een deel aan de scheepvaart te danken, maar waarschijnlijk kon Gordon dit allemaal niet bevroeden.